Hafıza İzmir, İzmir Kalkınma Ajansı tarafından kent kültürü özelinde beş yılı aşkın bir süredir yürütülmekte olan çalışmaların sentezi olarak kavramlaştırılmıştır. Bu bağlamda, 2019 yılında yayın hayatına başlayan İzmir Kalkınma Ajansı Kültür Yayınları, Hafıza İzmir’e giden yolun ilk adımıdır.
İzmir’e yatırım yapmış ya da yapma niyetinde olan yabancı yatırımcılar ile İzmir arasında kitaplar aracılığıyla bağ kurma düşüncesiyle yola çıkan kültür yayınları, kısa bir zaman içerisinde kamuoyundan çok sayıda olumlu geri dönüş almıştır. Bu geri dönüşler dikkate alınarak yayın politikası tümüyle yenilenen İzmir Kalkınma Ajansı Kültür Yayınları, 2020 yılından itibaren “İzmir’in Kültür Varlıkları”, “İzmir’in Kültür İnsanları” ve “İzmir Tarihi” olmak üzere üç başlık altında kamusal kültür yayıncılığı yapmaktadır.
İzmir Zaman Makinesi, Hafıza İzmir’e giden yolun ikinci adımı olmuştur. İzmir’in 8.500 yıllık tarihi içerisinde bir zaman yolculuğunun yapılabilirliği odağında yürütülen çalışmaların ürünü olan İzmir Zaman Makinesi kapsamında şehrin tarihinde öne çıkan yerleşim bölgeleri üç boyutlu olarak modellenmiştir. Yeşilova Höyüğü’nden Efes Antik Kenti’ne, Ödemiş-Birgi’den Kordon Boyuna kadar farklı tarih dönemlerinde öne çıkan ve günümüzde izleri olan yerleşimler, bir yandan güncel bilimsel yazın ışığında en parlak oldukları dönemdeki halleriyle tasvir edilmiş, diğer yandan da her bir yerleşim hakkında özgün içerik metinleri üretilmiştir.
Kültür Yayınları ve İzmir Zaman Makinesi kapsamında yürütülen çalışmalar, İzmir’i tanımak ve anlamlandırmak açısından hem keşfedici hem de öğretici olmuştur. Bu sayede Ajans bünyesinde kentin tarihi ve kültürü hakkında zaman içerisinde artan bilgi birikimi, kent kültürü ile kent kimliği kavramlarını gündeme taşımıştır. Birbirleriyle oldukça yakın ilişki içerisinde olan bu kavram seti, Ajansın güncel çalışma pratiği ile kültür alanında yürüttüğü çalışmalar arasında köprü kurulmasına zemin hazırlamış ve Hafıza İzmir de bu zemin üzerine inşa edilmiştir.
Kültür alanında yürütülen çalışmalardan elde edilen geçmişin bilgisi, İzmir’in kendini bir liman-kent olarak var ettiğini ortaya koymaktadır. Bu durum, özellikle Smyrna Antik Kenti’nin kuruluşundan itibaren beş bin yılı aşkın bir süredir geçerliliğini korumaktadır. Bununla birlikte, şehrin tarihinde limanın sahip olduğu belirleyici rol, 17. yüzyıldan günümüze kadar uzanan son dört yüz yıllık dönemde daha önce hiç olmadığı kadar güç kazanmıştır. Modern İzmir’i doğuran bu gelişmelerin kentte yarattığı etkiler ve bıraktığı izler takip edildiğinde, günümüz İzmir’inin güncel meseleleri ile bunlar arasındaki yakın ilişkiler, geçmişin bilgisinin günceli anlamak ve analiz etmek açısından ne kadar büyük bir öneme sahip olduğunun Ajans özelinde fark edilmesini ve keşfedilmesini sağlamıştır. Bu farkındalık ve keşifle birlikte kent kültürü alanında yürütülen çalışmaları daha sistemli hale getirme ve bu sayede Ajansın güncel çalışma dinamiğini besleyecek yeni bir kent kimliği bağlamı inşası gündeme gelmiştir.
Hafıza İzmir, İzmir kent kimliğini düşünmek için yeni bir bağlam önerisinde bulunuyor. İzmir’in 8.500 yıllık tarihini dikkate alan ancak özellikle modern İzmir’i doğuran 17. yüzyıl ve sonrasındaki gelişmelere odaklanan bir tarihsel arka plan üzerinde yükselen bu bağlam, İzmir kent kimliğini, üç ana eksen etrafında kavrıyor. İzmir kent kimliğini oluşturan temel unsurlar olarak da adlandırabileceğimiz bu eksenler sırasıyla liman, ticaret ve yaratıcılık.
Liman, İzmir kent kimliğinin ana unsuru. Liman beraberinde ticaretin gelişmesine, ticaret de her milletten insanın bir araya gelmesine vesile olmuştur. Çok kültürlü bir ortamın doğmasına vesile olan bu dinamik aynı zamanda yaratıcı düşüncenin gelişip serpilmesi için gerekli atmosferi oluşturmuştur. Hafıza İzmir’in kent kimliği özelinde ortaya koyduğu bu bağlam, her üç eksen özelinde kişiler, kurumlar ve mekânlar başlıkları altında somutluk kazanıyor.
Ajans olarak bugüne kadar müstakil birer çalışma olarak yürüttüğümüz Kültür Yayınları ve İzmir Zaman Makinesi’nin yanına Kent Kimliği Dijital Arşivi’ni de ekleyerek Hafıza İzmir’in perdesini açıyoruz. Önümüzdeki dönemde her üç mecrada da Hafıza İzmir’in üzerinde yükseldiği bağlam doğrultusunda çalışmalar hayata geçirmeyi hedefliyoruz. Bu kapsamda;
Kültür Yayınları özelinde Hafıza İzmir yaklaşımı doğrultusunda kent kimliğinin temel unsurlarının daha iyi anlaşılmasını sağlayacak telif eserlerin hazırlanmasına destek vermek istiyoruz. Bu amaca hizmet eden yabancı dilde hazırlanmış doktora tezlerinin dilimize kazandırılmasına ise, ayrı bir önem veriyoruz.
İzmir Zaman Makinesi özelinde bugüne kadar üretilen içeriğin hikâyeleştirilmesi ve bu yolla Hafıza İzmir’in önerdiği kent kimliği bağlamını yeni nesil teknolojiler aracılığıyla anlatmak önümüzdeki dönemin gündemi olacak.
Hafıza İzmir’in kaidesi olarak konumlandırdığımız Kent Kimliği Dijital Arşivi kapsamında ise, İzmir’in kent kimliğini oluşturan üç temel unsur özelinde kentte “izi” olan kişi, kurum ve mekânlara dair arşiv malzemesini toplamak, tasnif etmek, sayısallaştırmak ve kamuoyunun istifadesine sunmak istiyoruz. Diğer bir ifadeyle, “veri madenciliğinden” mülhem “hafıza madenciliği” yapmayı ve İzmir kent kimliğinin daha iyi ve derinlemesine anlaşılması için yeni araştırma malzemelerini gün yüzüne çıkarmayı hedefliyoruz. Böylece, buradan elde edeceğimiz sonuçlar hem Kültür Yayınlarını hem İzmir Zaman Makinesini besleyecek hem de çarpan etkisi yoluyla İzmir hakkında çalışan her kişi ve kurumda karşılığını bulacaktır.
Bu üç mecranın dışında da 2025 yılından itibaren Hafıza İzmir için içerik geliştirmeye yönelik katılımcı ve yenilikçi araçları sizlerle paylaşıyor olacağız.
Bir damlanın yarattığı akis misali, bir kitapla başlayan yolculuğumuz İzmir kent kimliği özelinde özgün ve öncü bir proje olma yolunda ilerliyor. Yolu uzun ve semeresi bereketli olsun.
